Ordonnantien van Enchuysen

In de zeventiende eeuw was bier een belangrijk produkt. Niet alleen voor de stedelijke bevolking, maar ook voor de overheid: naast het stellen van regels in verband met de openbare orde, verkreeg het stadbestuur een belangrijk deel van haar inkomsten uit de opgelegde accijnzen. Het was dan ook van belang om de gang van zaken rondom de handel en wandel van bier goed vast te leggen.
Deze pagina bevat een aantal ordonnantien van de stad Enkhuizen die daarover handelen. Zij komen voor in het boek:

HANDTVESTEN, PRIVILEGIEN, WILLEKEUREN Ende ORDONNANTIEN der Stadt ENCHUYSEN.
Daer noch by gevoeght zijn de Handvesten en Privilegien der steden Alckmaer, Hoorn en Medenblick, mitsgaders andre West-Vriesche en Drechterlandtsche Voorrechten.
Gedruck by EGBERT van den HOOF, in de Bonte Drucker, Anno M.DC.LXVII.
pagina 239-249


Vermeld worden:

Ordonnantie voor de Brouwers, Anno 1646, den 13. February

I.
Eerst sullen de brouwers, bier-stekers, ofte hare knechten, hen niet mogen vervorderen eenigh bier, 'tzy in tonnen, halve vaten, vier-en-deels ofte half vier-en-deels gevatet zynde, uyt hare brouwery en kelder te draghen ofte te laten dragen, 'tzy op de sleede ofte elders, dan door ofte by de gheswooren bier-dragers, op poene d'eerste reyse van tien guldens, de tweede reyse van seventhien guldens, ende de derde reyse van twee-mael seventien guldens, en noch daer-en-boven in een half Jaer niet moghen brouwen, ofte bier te steken, ende wat de dienaers ofte kinderen misdoen, aen de Meesters ofte Ouders te verhalen.
II.
Sullen de brouwers oock in geen andre vaten mogen bierdoen, dan in gebrande vaten, halve vaten, vier-en-deelen ende half vier-en-deelen, op poene van wat bier in ongebrande vaten bevonden wert, 't bier ende vaten tot profijt van de Arme Weesen, uytgesondert Scheeps-bieren.
III.
Sullen oock geene brouwers ofte bier-stekers in geen minder vaten dan half vier-en-deelen, en mede op de vaten geen ander merck setten, dan conform het bier daer inne gevatet, te weten op guldens bier aldusdanigh merck , op daelders bier aldusdanigh merck , ende op croons bier aldusdanigh merck , op poene wie contrarie doet, van 't bier ende seventien guldens voor de eerste reyse, d'eene helft tot profijt van den Officier, ende d'ander helft tot profijte van den Aenbrengher, ende de tweede reyse van een Jaer niet te mogen brouwen ofte bier-steecken: ende wat vaten (als boven) niet gemerckt sullen wesen, voor ende al-eer 't bier van de kranen ofte gijl-kuyp verdragen sal werden, op poene van een pondt van elck vat te verbeuren.
IV.
Ende sullen de brouwers tot allen tijden, des versocht zijnde, by Eede, ofte Manne-waerheyt, in plaetse van Eede, gehouden zijn te affirmeeren ende te verklaren, dat sy tegen den inne-houden van 't voorsz. Articul niet gedaen en sullen hebben, op poene van vervallen te wesen in 't gunt daer op sy beschuldight werden, soo verre de beschuldiger by Eede verklaren wil, sijn beschuldinge waerachtigh te zijn.

door Jan Luycken, 1649-1712

Ordonnantie voor de Bier-steeckers en Bier-steecksters,
Anno 1630, den 9.April

Burghemeesteren ende Regeerders des stadts Enchuysen, hebben tot ampliatie van die Articulen hier annex, met advijs der twintigh Vroetschappen, den bier-steeckers ende bier-steecksters des selven stadts geordonneert, dese naervolgende Articulen ende Ordonnantie hen-luyden promptelijck te achtervolgen, ende daer naer te reguleeren.

I.
Eerstelijck, dat van nu voortaen uyt de ghemeene bier-steeckers op ten eersten dingsdagh naer Paesschen ghenomineert sullen werden ses persoonen, uyt de welcke door de E. Heeren Burgermeesteren sullen gekooren werden, drie tot Overluyden, voor den tijdt van 't teghenwoordige Jaer, van welcken eenen ouden in naevolgende tijden sal werden gecontinueert, ende twee nieuwe by voorgaende nominatie ende electie den selfden by hare E. toe-ghevoeght werden, welcke drie persoonen te samen in bedieninge sullen sijn den tijdt van een Jaer. Ende sal de verkiesinge in dier voegen van Jaer tot Jaer werden achtervolght.
II.
Item, dat alle de-gene die naer het innegaen van dese Ordonnantie hen sullen begeven omme de bier-neeringe te doen, ghehouden sullen wesen, voor haer inkomen, in de bosse te betalen twaelf guldens, ende dat de gene die in sijn Ouders neeringe komt (hy zy Soon ofte Dochter) daer van vry sal wesen; maer dat een Dochter komende te huwelijcken, in de bosse betalen sal ses guldens.
III.
Wanneer een bier-steecker ofte bier-steeckster (volgens de Ordonnantie) verbodt sal willen doen, omme gheen bier aen desselfs tapper te mogen leveren, noch te doen leveren, waer van een verbodt-cedulle ten overstaen van een van de Overluyden sal werden ghemaeckt, de gene die niet van huys en zijn ende daer toe versocht werden, sullen moeten ondertekenen ende 't verbodt aennemen, ende by weygeringhe van dien dat sy ghehouden sullen wesen, als of sy 't selfde mede getekent, ende verbodt aengenomen hadden, ende in ghevalle yemandt boven 't voorsz. verbodt, aen de voorsz. tapper bier leveren, die selfde sal gehouden wesen, voor de Overluyden de schult van de voorsz. bier-steecker ofte bier-steeckster, die het verbodt heeft laten doen, aennemen te betalen, 't welck alsdan by de selfde Overluyden, (volgens het Schult-boeck van de bier-steecker ofte bier-steeckster) sal worden geregistreert, ende sal den genen die den tapper aenneemt voor 't overnemen ende registreren van de schulden, indien die selfde boven de hondert guldens is monterende, betalen in de bosse twee ponden Vleams, beneden de hondert tot vijftig guldens excluys, een pondt Vlaems, vijftig guldens ende daer beneden drie guldens; ende in gevalle den tapper de schulden in 't geheel ofte deel ontkende, sal den bier-steecker ofte bier-steeckster die in recht moeten bewijsen deghdelijcke bier-schulden te wesen, voor 't vervallen van de eerste paye.
IV.
Item, soo wie een vrye tapper, die aen niemandt met schulden verbonden is, met enighe middelen van belofte ende toe-segginghe van meerder gifte ofte gaven den eenen ofte anderen bier-steeckers ofte biersteecksters quame te ontrecken, sal gehouden zijn voor het aennemen van de voornoemde tapper in de bosse te betalen een somme van drie ponden Vlaems, ende wie een oude tapper aenwint by koopinge van een huys, sonder belastinge van schulden, twaelf guldens, tot beter verstandt ende onderhoudt, van 't gene in dit Articul is gementioneert, is by consent van 't Gilde geordonneert dat niemandt een ander bier-steecker, een tapper sal mgen ontrecken, 'tzy hoe 't soude mogen wesen, ofte eenigen tapper aennemen, die aen een bier-steecker by contract oft andersins is verbonden, maer soo sulks geschiede sal de bier-steecker, die een tapper (aen-een ander verbonden) aenneemt sonder excuse ofte weder-seggen, moeten betalen in de bosse twaelf guldens.
V.
Ende ofte het gheviele dat een bier-steecker ofte bier-steeckster, die eene ofte meer bierschulden van anderen overgenomen heeft, quame te sterven, ofte insolvent te werden, ende de voorschreven schulden niet en konden betaelt werden, dat als dan de bier-steecker ofte biersteeckster wederom op haer afghegane tappers sullen mogen gaen, ende met praeferentie op die selfde geraeckt zijn, voor andere bier-schulden die noch onbetaelt zijn, mits dat blijcke dat den tapper aen den insolventen bier-steecker in 't geheel noch ten deele niet en hadde betaelt.
VI.
Soo, wanneer daer questien ende gheschillen tusschen de bier-steeckers ofte bier-steecksters, (ter saeke van de bier-neeringe) quame te vallen ende ontstaen, sullen de Overluyden (indien het mogelijck is) de selfde soecken te accorderen ende te bevredigen, tot welcken eynde eerst partyen voor den selfden sullen moeten compareren, eer sy malkanderen in Rechte sullen mogen betrecken.
VII.
Niemand die sal hem vervorderen om eenigh bier, 't zy in Vier-en-deelen, Kinnetjes, Vaetjes, in Kitten, Kruycken, Kannen, Vlessen, ofte by wat onbehoorlijcke middelen ofte wegen dat het soude mogen wesen, uyt sijn Schepen, Schuyten, Kelders, ofte oock van de bier-kaey te vullen ende wegh dragen, anders dan by geswooren bier-dragers, nochte oock gheen bier te moghen senden tot yemant, op burgher cedullen, daer van sy door de Overluyden ghewaerschouwt zijnde, dat het een sluyck-tapper is, op te boete van twaelf guldens voor den Armen, ende twaelf guldens in de bosse, soo dickwils yemant bevonden wordt sulcks ghedaen te hebben, ende sal elcks die sulcks siet ofte weet, 't selfde moeten aendienen, oock mede aendienen aen de E. Heeren Burgermeesteren.
VIII.
Den Knecht van 't Gilde sal voor sijn loon, boven sijn jaerlijcks tractement ghenieten, van een verbot-cedulle te laten tekenen vier stuyvers van een simpele wete die sonder ordre van de Overluyden aan partijen gedaen werdt, omme voor de Overluyden te komen, ander halve stuyver van vrijwilligh ommelegh, van verkoop van bieren aen alle de bier-steeckers ende biersteecksters, ses stuyvers, en sal 't voorsz. Knechtloon betaelt werden door den genen die hem te werck stelt.
IX.
Soo wanneer yemandt van de bier-steeckers ofte bier-steecksters, voor de Overluyden gheroepen zijnde, niet en compareerde, sal t'elckens verbeuren, ten profijte van de bosse, die hy gehouden sal zijn te betalen voor dat hy by den voorsz. Overluyden gehoort mag worden.
X.
Dat voorts de voorsz. Overluyden gehouden sullen wesen, aen handen den de Heeren Burgermeesteren te beloven, dat sy-luyden deze ordonnantie, in alle fijne poincten ende articulen sullen achtervolgen, ende by eenen yegelijcken doen achtervolgen, ende onderhouden, na haer beste vermogen, ende dat sy-luyden oock alle Jaren voor het afgaen ofte veranderen van Overluyden gehouden sullen wesen, aen de nieuw aenkomende Overluyden, te doen goede rekeninghe, bewijs ende reliqua van alle haer bewint ende administratie, 't welc sy-luyden uyt kracht van dese ordonnantie hebben gehadt.
XI.
Dat oock alle bier-steeckers ende bier-stecksters net ende perfect boeck, van hare neeringhe sulen houden, niet alleen van 't gheen sy inslaen ende ontvangen, maer oock van 't gheen sy uytsetten ende verkoopen sullen, met volkomene aanteyckeninghe van de persoonen aen welcken sy-luyden die leveren, welcke boecken ende aenteyckeninghe die voorsz. bier-steeckers ende bier-steecksters respectievelijcken ter begeerte van den E. Heeren Burgermeesteren deser Stede ofte hare gedeputeerde aen den selfden gehouden sullen wesen over te leveren, om gheverifiteert ende ten behoeve deser stede Enchuysen doorsocht te werden, op de verbeurte van de Neeringe over de bier-steeckers ende bier-steecksters die hier inne weygerigh sullen bevonden worden.
XII.
Sullen mede gheene bier-steeckers ofte bier-steecksters die sware bieren inslaen ende ontfangen, uytslijten ende verkoopen, eenige dunne ofte kleyne bieren mogen inslaen ende ontfangen, uytslijten ende verkoopen, gelijck ter contrarie gene bier-steeckers ofte biersteecksters, die hunne bier-steeckers neeringe met kleyne ofte dunne bieren drijven, geen sware bieren sullen mogen inslaen, uytslijten noch verkoopen, gelijck oock gheene Schippers, die swaer bier voeren eenigh kleyn bier mede sullen mogen innemen, als oock ter contrarien, om alsoo alle oorsaken van defraudatien te verhoeden.
XIII.
Anno 1630. den 9. April, alsoo daghelijcks veele fauten worden begaen welcke strecken tot verkortinghe van des Stadt Excijsen, ende naementlijck die op de sware bieren ontfanghen worden; Soo is 't, dat omme de selfde voor te komen, soo veel als moghelijck is, mijn Heeren de Schout, Burgermeesteren ende Gerechte deser Stede hier op hebben ghehadt het advijs vaaan den E. Vroetschappen by desen keuren ende ordonneren: dat van desen daghen af niemandt , de neeringhe van het bier-steecken binnen deser Stede sal mogen beginnen, sonder daer toe van den E. Heeren Burgermeesteren verlof versocht ende verkregen te hebben, welck verlof niet sal werden gegeven sonder dat den aenkomende bier-steeckers ofte bier-steecksters, eerst ende bevorens by eede ofte handt-tastinghe in eedes plaetse belofte doen van de articulen ten desen beraemt te sullen onderhouden, welcke oock sullen moeten onderhouden werden, op de verbeurte van de neeringe.
XIV.
Is gekeurt by mijn E. Heren Schout, Burgermeesteren ende Scheepenen der stede Enchuysen, dat elck ende yder in het verexcijsen van het bier, by hem inne te leggen, gebruyken sal de naem van het Hooft, ende principale van den huyse daer het bier sal komen, ende niet de naem van eenigen minderen in den huyse, nochte van eenigen gebuer, ofte anderen burger ofte vreemde, hoedanigh die zy, op de verbeurte van 24. ponden, ingevalle enigh burgher hem hier inne verloopt. Alsoo het ghebruyck van een opgeraepte naem, in het verexcijsen schijnt na smockelerye ende bevorderinge van dies te strecken.
XV.
Ende soo yemandt van de bier-steeckers neeringe sulcks dede, 'tzy selfs, 'tzy door yemandt van sijn gesinde ofte andere, directelijck ofte indirectelijck, die sal daer over verbeuren 24.ponden: een derde part voor den Heere Schout, een derde part voor den Armen, ende 't restant voor de bosse van de bier-steeckers voor de eerste mael, ende dat voor soo langen tijdt als de E. Heeren Burgermeesteren te rade sullen zijn.
XVI.
Wordt vorders alle bier-steeckers ende bier-steecksters verboden eenighe verexcijsinghe te doen, ofte eenige Excijs-brief kens te halen voor yemandt anders, 'tzy directelijck 'tzy indirectelijck, op de boete van drie guldenen.
XVII.
De bier-steeckers sullen moeten belooven voor het aenvaerden van de neeringhe dat sy-luyden haaren handel van bier-stekerye getrouweijcken ende sonder verkortinge van Stadt Excijsen ofte Impositien sullen dryven.
XVIII.
Dat sy-luyden net ende pertinent boeck sullen houden van alle bieren by hun te ontfangen ende te slijten, oock met aenteyckeninge van de eygene namen der personen aen wie sy-luyden haer bieren sullen leveren, mitsgaders de straten daer de gemelte persoonen woonachtigh zijn.
XIX.
Dat sy-luyden tot alle tijden als het den Heeren Burgermeesteren ghelieven sal, haren voorsz. boecken aen den Heeren Burgermeesteren ofte haer gecommitteerde sullen overleveren, omme gevisiteert, ende ten behoeve deser Stede doorsocht te werden, op poene als boven.
XX.
Dat sy-luyden hun vorders sullen gedraghen na die articulen hier boven verhaelt, ende den gemeenen bier-steeckers by den Heeren Burgermeesteren ende Vroedtschappen vergunt. Ende met des Stadts groote Zegel hier onder aen hangende bevestigen.

Ordonnantie op 't lossen van de Bieren.
I.
Alsoo tot kennisse van mijn E. Heeren Schout, Burgermeesteren ende Schepenen deser Stede gekomen is, dat vele persoonen hen vervorderen alhier met buyten-ghebrouwen bieren te komen, ende de selve te lossen, niet op de bier-kaye, maer alleene daer 't hen goet dunckt; ende alsoo sulcke lossinge van bieren anders nergens toe streckt, als omme der Stede Excijsen ende den Impost te fraudeeren: Soo is 't, dat mijne Heeren voorsz. omme daer inne te voorsien ende remedieeren, gekeurt ende geordonneert hebben, keuren ende ordonneeren mits desen, dat van nu voortaen niemandt wie hy zy, eenige buyten-gebrouwen bieren, hoe weynigh die soude mogen wesen, sal mogen lossen, ofte uyt sijne Schepen doen, dan aen de gheordonneerde plaetse, te weten aen de bier-kaye; ende sullen oock de selve laten wercken by de geswooren bier-dragers deser Stede, op poene wie contrarie doet, ende op eenige andere plaetsen sijn bier lost, d'eerste reyse te verbeuren het selve bier, de tweede reyse 't bier, ende correctie van Schepenen, d'eene helft tot profijte van den Officier, ende d'ander helft tot profijte van den Aenbrenger.
II.
Sal Oock niemandt moghen vernachten met eenigh bier op andere plaetsen, dan aen de voorsz. bier-kaye, sonder eerst ende al vooren de quantiteyt van dien, ende de plaetse daer hy leydt, den Excijs-meesters aen te geven, op poene voorsz.
III.
Werden mede de Bier-draghers belast ende bevoolen, op poene van heur-luyder Officien te verliesen, dat sy gheene buyten ghebrouwen bieren arbeyden, dan alleene aen de bier-kaye.
IV.
Sullen oock de Bier-draghers goede acht nemen, dat geen bieren gearbeydt en werden dan door hen-luyden, ende oock mede gen bieren in eenighe huysen te setten, daer dan van blijcke by biljetten, dat den behoorlijcke excijse endeimpost, betaelt is, op poene van heur-luyden Officie.
V.
Ende als sy suspitie hebben, dat de bieren, die sy arbeiden, niet conform en zijn de Biljetten, sullen die selve bieren proeven, ende soo sy contrarie bevonden, de Burgermeesteren te kennen geven, omme daer inne voorsien te werden; op poene, wie versuymigh is, ende met oogluyckinge 't selve laet passeren, als meyneedige ghestraft te werden.

Ordonnantie op 't kelderen van de Bieren van buyten inkomende, Anno 1649. den 23. October.

Myn E. Heeren Burgermeesteren ende Regeerders des stadts Enchuysen, hebben goedt gevonden mits desen, te ordonneren ende gelasten:
Eerstelijck dat de bieren van buyten inkomende, by de bier-dragers der Vrydaghs sullen werden gekeldert: sulcks dat in kas gemelte bieren der Vrydaghs soo spoedelijck niet mochten aenkomen, dat die ten selven daghe bequamelijck gekeldert souden kunnen werden, sullen de bier-dragers gehouden zijn ende blijven des Saturdaghs morghens, van behoorlijcke tijdt af tot acht ueren toe te kelderen, soo veel bieren als maer ghelegentheydt ghekeldert sullen kunnen werden; ghelijck sy oock daer-en-boven noch in voorsz. ghevallen, op Saturdagh uyt de ghemelde Schepen, soo veel bieren als de respective bier-steeckers ten selve dage hebben af te leveren, sullen moeten uyt-lollen.Met dien verstande dat de resterende bieren, voor soo veel die voor acht ueren niet sullen kunen werden gekeldert of afgelevert zijn, dat de kelderinghe van dien sal worden uyt-gestelt tot des Meandaghs naestkomende, omme als dan te werden gedaen. Ende en sal niemandt buyten de bierdragers, met handt-boomen ofte andere instrumenten, eenige bieren vermogen te dragen.
Lasten ende ordonneren vorders mijn E. Heeren vornoemt, de bier-steeckers, bier-haelders, ende bier-draghers, ende andere wie het soude moghen aengaan binnen deser Stede, haer naer den inhoud deses pronctuelijck ende praecijselijck te reguleren.

Ordonnantie op 't uyt-setten van de Bieren, Anno 1646.Den 13. Januarius.

Is wijders ghekeurt ende geordonneert, dat van nu voortaen geenen brouwers, ofte bier-steeckers, hen sullen vervorderen eenigesware bieren uyt te senden onder de mercken van guldens, daelders ofte croons bieren; maer sullen op deselve bieren hare ordinaris mercken stellen; op te verbeurte, wie van de brouwers, bier-steeckers, hare huysvrouwen, kinderen, ofte hare dienstbooden, eenighe bieren uyt-setten contrarie de mercken, op poene van elcke reyse vijftigh guldens te verbeuren: ende de burgeren die hare bieren niet oprechtelijcken verexcijnsen, ende sware bieren voor lichte in hare huysen ontfangen, van vijf-en-twintigh guldens; een derde part tot profijte van de Aenbrenger, een derde part tot profijte van den Officier, ende een derde part voor den Armen. Ende wat de Huysvrouwen, Kinderen, ofte dienst-boden misdoen, aen de Meesters ofte Ouders te verhalen.

Ordonnantie van 't Brandt, ofte Teycken, van de Vaten.

Noch ghekeurt, dat wat tonnen, halve vaten ende vier-en-deelen, voorts aen gemaeckt, ende in de brouwerye ghebraght sullen werden, om onder de burgerye met bier uyt te senden, dat de selve al te samen gebrant ende geteyckent sullen moeten wesen met het brandt-teycken van de drie haringhen, 't welcke een brander tot dien eynde is hebbende: ende sullen Burgermeesteren, tot haer believen, door den voorsz. geswooren branders, doen recidiveren ende besichtigen de tonnen, halve vaten, ende vier-en-deelen, met d'oude yck geteyckent; ende die sy van de behoorlijcke groote bevinden, sullen met het voorsz. nieuwe teycken werden gheteyckent; maer die te kleyn ofte te groot zijn, sullen by hen-luyden werden gewraeckt. Oock en sullen egeene brouwers vermogen eenighe tonnen, half vaten, ofte vier-en-deelen, met bier uyt te senden, ten zy de selve met de drie haringen gheteyckent zijn, op poene van drie gulden op yder ton, half vat, of vier-en-deelen, mitsgaders de verbeurte van de selve vaten ende bieren, des soo sullen de scheeps-bieren dese ordonnantie niet subject werden.

Ordonnantie van 't in-leggen van Wijnen ende Bieren.
I.
Is voorts gekeurt, dat niemandt, wie hy zy, geen geswooren dragers zijnde, hen vervordere eenigh bier, wijn, gebrande-wijn, ende edick, in groote vaten, tonnen,halve vaten,vier-en-delen,ofte andere kleyne vaten, in 't heymelijck ofte inin 't openbaar, in sijnen huyse te dragen ofte sleepen, ofte by iemandt, dan by den den geswooren dragers, laten dragen ofte sleepen; op poene van de selve wijn, gebrande-wijn, bieren ofte edick, ende daer-en-boven op hondert guldens, ende als een dief van de excijse, arbitralijck ghecorrigeert te werden: een derde part van de boeten tot profijte van den Officier,een derde part voor den Aenbrenger, ende 't resterende derde part voor den Armen.
II.
Werdt mede gheinterdicteert ende verboden eenen vergelijcken, 't zy burger, soldaet ofte inwoonder, dat hy van nu voortaen geen bieren in eenige vaten, groot of kleyn, uyt de brouweryen ofte bier-schepen sal moghen halen, maer sullen daer mede de gesworen bier-dragers laten bewerden, ende die laten dragen volgens de ordonnantie daer van zijnde; op verbeurte, wie hier na bevonden sal werden contrarie desen gedaen te hebben, van elck vat, groot ofte kleyn, drie guldens, tot profijt van den Officier.
III.
Noch gekeurt, dat geene bier-steeckers, schippers, schippers-knechts ofte yemandt anders, gheen gesworen bier-dragers zijnde, hen vervorderen sullen eenigh bier op de slede te setten, op poene van seventien guldens, ende arbitrale correctie, tot profijte als boven.
IV.
Wyders gekeurt, dat geene schuyte-voerders eenige bieren in hare schuyten sullen mogen nemen, ten zy sy aen de bier-dragers verklaringhe doen, waer sy de selve bieren brengen sullen, ende wie deselve hebben sal; ende sullen die selve bier-dragers 't selve annoteren ofte op-tekenen, op dat daer na de waerheydt daer van ondersocht kan werden; ende wie men bevindt van de schuytevoerders ofte andere, bedrogh ghedaen te zijn, sullen de selve verbeuren hare schuyten, ende daer-en-boven noch als een dief van de excijsen, openbaerlijcken gestraft te werden, 't zy de selve op de daedt bevonden werde, ofte daer naer tot kennisse van mijn Heeren komt.
V.
Voorts sullen de wachters in de Poorten ofte Boomen, geen bier, 't zy tonnen, half vaten ofte vier-en-deelen, laten passeren buyten de Poorten ofte Boomen deser Stede, sonder dat hen eerst blijcke biljet, dat 't selve bier verexcijnst is; ende wat bieren buyten de Jurisdictie van Enchuysen ghevoert sullen werden, sullen sy op-teeckenen de name van de schuyte-voerders, mitsgaders de name van die gheene, die 't bier hebben sal, ende de plaetse sijner wooninge; op poene, wie van de Poort-wachters eenigh bier laet passeren sonder excijs-briefken te eysschen, ofte als voorschreven op te teeckenen, op poene van privatie van sijn Officie: ende wie sy bevinden bier(als voorsz.) uyt te willen voeren of slepen, sonder biljet, op verbeurte van 't bier tot profijte van de Poort-wachters.

Ordonnantie op de Bier-kaye, wegens 't vervoeren van de Bieren, Anno 1615. den 23. November.
I.
Eerstelijck soo hebbe mijne Heeren gheordonneert, den persoon ……….. als opsiender op de bier-kaye, wiens Ampt ende Officie is, de verseyde bieren aen te teyckenen, ende dienvolgende goede ordre te stellen dat de bier-draghers de selve verseyde bieren ordentlijck ende met ghevoeghlijckheydt vervoeren, ende hare gangen daer na schicken ende beleyden mogen.
II.
De selve opsiender zal goede besorginge doen, ende ordre stellen, soo veel doenlijck sal wesen, dat de bier-steeckers ende bier-dragers na malkanderen niet en wachten, maer dat yeder van sijn zijde sich vaerdigh sal laten vinden, soo wanneer d'ordre om 't bier af te rijden sal wesen beraemt.
III.
De bier-dragers sullen alle dagen aen de bier-kay schicken vier Paerden, waer van 't eene Paert ten dienste van de brouwery sal wesen, soo wanneer aldaer een volle brouwte sal zijn, maer soo wanneer in de voorsz. brouwerye gheen volle brouwte en is, soo sal de vierde slede soo wel de bier-kaye als de brouwerye, door den anderen moeten dienen: wel verstaende, dat de brouwerye daer door niet ontrieft, maer door den opsiender geschikt zal moeten worden werden, dat d'een ende d'andere t'samen moeten werden geaccommodeert, daer vooren de opsiender goede sorge sal moeten dragen.
IV.
Ende als 't gebeurt datter aen de bier-kay soo veel te doen is, dat de ordinaris Paerden aldaer niet bestant noch genoegh en zijn, om 't werck te konnen af-doen, soo sal in dien ghevalle d'opsiender, daer toe hy mits dezen volkomentlijck geauctoriseert werdt, vermogen te gaen aen de dijck ofte elders aen de brouweryen, ende van daer een of twee Paerden tot d'andere haer assistentie aen de bier-kay te halen, ende of aldaer gheen Paerden te bekomen waren, ende dat het hen-luyden niet beuren en mochte, soo sal hy opsiender vermogen een slede of twee soo goedt koop als hy sal konnen te hueren, welcke sleden de bier-draghers gehouden sullen zijn te betalen, des soo sullen die extraordinaris sleden aen de bier-kay komende, of gehaelt werdende in't voeren van de bieren, ende 't schicken van de gangen, hen soo wel moeten reguleren na de last ende ordre by den opsiender hen-luyden te geven als d'ordinaris sleden.
V.
De voorsz. opsiender sal de bier-draghers tijdt setten, wanneer ende tot wat uere sy gehouden sullen werden op de bier-kaye te komen, ende van daer werden te scheyden, ende sullen de bier-dragers gehouden zijn na sijn gebodt haer in alles te reguleren.
VI.
De bier-steeckers sulen gehouden zijn des morgens op acht ueren, ende des na-middaghs op half een uere te komen by den opsiender, ende sullen den selven aengeven, ende laten opteeckenen wat bieren sy verseydt sullen hebben, ende sullen als dan metten anderen looten wie de eerste sleede sal hebben: wel verstaende dat de bieren die des daeghs te vooren verexcijst zijn, 't welck by de biljetten sal moeten blijcken, de voorganck hebben ende eerst gereden sullen moeten werden, ende sal de voorseyde opsiender als dan voorts sorghe dragen, dat yeder vervolgens sal moeten werden gerieft.
VII.
De bieren na de Streeck of elders buyten deser Stede gaende, sullen mede voor alle andere gerieft ende ghearbeydt werden, daer vooren d'opsiender als vooren sorge sal dragen.
VIII.
Ende werdt oock den bier-dragers mits desen wel scherpelijck belast ende verboden, in geene Herberge daer sy bier brengen, van nu voortaen eenigh bier of wijn te moghen ghenieten boven haer loon, op poene wie sulcks te doen bevonden werdt, binnen ses weken niet te sullen mogen arbeyden voor de eerste reyse, ende de tweede reyse tot correctie van Burgermeesteren.
IX.
't Loon van den opsiender sal gevonden werden over de bieren, ende als voor desen ge-innet by de bier-dragers in 't bestellen van de bieren, die hem alle dragen daer van goede rekeninghe, bewijs ende reliqua sullen hebben te doen, ende volgens dien sijn loon ende aenpart betalen, in conformité de lijste hier achter staende.
X.
Ende alzo den opsiender gestelt is om goede ordre, soo wel tusschen de bier-steher, als voornamentlijck den bier-draghers, te houden, ten eynde alle questien, kyvagien ende oneenigheden tusschen hen-luyden mogen cesseeren, soo hebben mijne Heeren goedt gevonden ende geordonneert, dat den opsienden terstont als 't werck af is, sich by de bier-dragers sal vervoegen in de Paerde-stal, alwaer hy sijn loon voorsz. ontfangen, ende sy-lieden met hem vredelijck ende rusterlijck reeckenen ende deelen sullen.
XI.
Ende soo yemant den opsiender in 't bedienen van sijn ampt, of in 't ontfangen van sijn salaris, qualijcken bejegent, injurieert os schoffierlijck toe spreeckt, of mede die hem door droncken drincken onbehoorlijcken verloopt of comporteert, den selven sullen Burgermeesteren, daer van door den opsiender verwittight zijnde, de ses weecken gheven, of andersins na gelegentheyt, met affettinghe van hare dienste straffen, sulcks hare E. goed duncken, of bevinden sullen te behooren.
Verdeelingen van de quartieren: het
I. Quartier Zuyd.
Het Zuyd, d'Ooster-haven, Breestraet, de lage Havendijck, Packtuynen, de nieuwe Haven aen weder zijden, ende de plaetsen daer omtrent.
II. quartier Vrydom.
De Vrydom, hooge Havendyck, Molen-pad, Vercken-straet, Baen-steyger, de Dijck tot aen de Rosmolens brugh.
III. quartier West.
De Wester-straet, Thorn-straet na de nieuwe Dijck, voorts de nieuwe Wester-straet, met de opganghen aen weder zijden, tot aen de nieuwe Wester-poort.
IV. quartier Noord.
't Noord-eynde van de Breestraet, Visschers-dijck met de opgangen na de Havendijck, de weder zijde van de Noorder-havendijck, de Noort-zijde van de Kernmelck-sluys, tot door S.Claes-straet, met de Doelen ende d'aenkleven van dien, Noordwaerts op.
V. quartier Kermelck-sluys.
De Kermelck-sluys, ende achterom naer 't Apen-spel, achter 't Proven-huys, oude ende nieuwe Riedt-Dijck tot de vier-spronck, ende alle op-gangen tot aen de Wester-straet.

Ordonnantie op 't Salaris van den Stadts Opsiender van de Bierkay, Anno 1632. den 27 april.

I.
Van yder tonne Hollandts swaer bier, ofte stort, in de herberge te consumeren
0-0-8
II.
Van alle bieren als boven by de burgers te consumeren van yder ton
0-0-4
III.
Van yder half vat ofte vier-en-deel
0-0-2
IV.
Alle Haerlemmer ende buytencroons ende drie guldens bieren, yder ton
0-0-4
V.
Van yder half vat ofte vier-en-deel
0-0-2
VI.
Van yder Oxhooft Wijn
0-2-0
Oock buyten de Stadt verkost werdende.
VII.
Van yder Ancker wijn
0-0-4
Half naer advenant.
VIII.
Van alle Harderwijcker Bier, 't zy van boort komende ofte niet, yder ton
0-1-0
Gelijck mede alle andere vreemde Bieren van buyten de Procincien inkomende.
IX.
Van yder Oxhooft Azijn
0-1-0
X.
Van yder Ancker Azijn
0-0-4
Halve naer advenant.
XI.
Ende sulen onder dese Ordonnantie mede begrepen zijn alle de Wijn-koopers, 't zy dat de selve aen 't boort komen ofte niet.
Van de Wijnen nae buyten gaende, even veel als die binnen de Stadt ende Jurisdictie van dien geconsumeert werden.

Ordonnantie voor de Bier-dragers, Anno 1644, den 29. December.

Alsoo zedert eenige dagen herwaerts, by verscheyden persoonen gheklaeght is, dat sy van de geswooren bier-draghers alhier niet ende werden geaccommodeert, gerieft, noch gedient, als de selve bier-dragers (volgende haer-lieder Officie ende Eedts halven) schuldigh zijn: en oock, dat veel ongesworen hun dagelijcks vervorderen, verscheyden bieren ende wijnen selfs te wercken en dragen, waer door niet alleen den Import-meester, maer oock deze Stadt in hare Excijse grootelijcks wert verkort en gedefraudeert: so hebben mijn E. Heeren Schout, Burgermeesteren en Schepenen dezer Stede, om daer inne (soo veel doenlijck is) te voorsien, geordonneert en gekeurt dese navolgende Ordonnantien:
I.
Eerst sullen binnen deser Stede, tot gerief der selver ingesetenen ende inkomelingen, van nu voortaen wesen soo veel bier-dragers, als Burgermeesteren bevinden sullen nodigh te zijn.
II.
Welcke bier-dragers, alle daghen ghehouden sullen sijn, hen-lieden te laten vinden ten huyse ende plaetse by Burgermeesteren, tot haer-lieder behoef, op 't Noord deser Stede geordonneert.
III.
Ende sullen malckanderen aldaer alle daghen verdelen, soo op de kaye, in de brouweryen, als oock op andere plaetsen, om een yder dienstelijcken te gerieven: ende dat van Allerheyligen tot Lichtmis, van 's morgens de klock seven uren praecijs tot elf uren, ende wederom van twaelf tot vijf uren, ende van Lichtmis tot Allerheyligen, van 's morgens te vijf uren tot elf uren, ende van twaelf tot seven uren, op poene wie contrarie doet, ende hem in sijn bedieninge (daer toe versocht zijnde) niet behoorlijcken en quijt, van drie guldens d'eerste reyse, ende voor de tweede reyse op privatie van sijn Officie.
IV.
Item, sullen de voorsz. bier-dragers alle bieren die binnen deser Stede gebrouwen werden, ende insgheleijck alle andere bieren, ende wijnen die van andere plaetsen, 't zy van binnen ofte buytens Landts, binnen deser Stede gebraght werden, gehouden wesen selfs te wercken, ende te draghen ter plaetse daer 't versocht sal werden, sonder dat sy hun daer van onder eenigh pretext sullen moghen excuseeren, ofte ghedooghen dat yemandt anders eenighe bieren ofte wijnen, 't zy de selfe ghevatet zijn in groote Scheeps-vaten, grove ofte smalle tonnen, oft oock in halve vaten, vier-en-deelen of andere, sal mogen wercken ofte dragen, onvermindert den wijn-verlater sijn gerechtigheydt.
V.
Ende soo sy vernemen dat by yemant anders dan by hun-luyden eenigh bier ofte wijn sal zijn gewrocht ofte gedragen, sullen 't selve den Burgermeesteren te kennen geven, op privatie van haer-lieder Officie.
VI.
Wel verstaende nochtans soo die plaetse daer eenigh bier ofte wijn versocht wert, hun te verre ofte moeyelijck is om 't selve bier ofte wijn aldaer te dragen, dat sy in sulcken gevalle (sonder nochtans eenighe brouwers paerden te moghen ghebruycken) sullen mogen slepen ofte doen slepen: mits dat sy 't voorsz. bier ofte wijn selver op de sleede sullen setten, ende met eenen de sleede sullen volgen, omme dat terstont ter plaetse, daer 't versocht wordt in te dragen of helpen, soo hun blijcke biljet dat den Import ende Excijs daer af betaelt is, en waer hun sulcken biljet niet en blijckt, sullen 't voorsz. bier ofte wijn voor de deure laten staen, ende bevelen den eyghenaer van dien, dat hy eerst gaet ende verexcijset, ende als sy dan weder komen omme 't selve inne te setten, sullen als dan dubbelt salaris daer van ontfangen, op poene wie van den dragers eenigh bier ofte wijn in set, voor dat hun blijcke biljet, van drie guldens, tot profijte van den Officier.
VII.
Ende wat biljetten hun getoont werden van bieren ofte wijnen, die buyten deser Stede gaen, ende by hun op de slede ofte in schuyten gheset zijn, sullen ghehouden wesen de selve biljetten half door te scheuren, ende die als dan den eygenaer weder te stellen, om de Poortwachter ofte Boom-wachters te behandigen.
VIII.
Sullen ook de voorsz. bier-dragers goede acht nemen, ende wel letten op de biljetten, of die conform zijn met het bier ofte wijn daer op die gehaelt zijn, op poene van privatie van haer-lieder Officie.
IX.
Ende soo hen-luyden eenighe biljetten vertoont werden, niet conform wesende het bier of wijn daer op die gehaelt zijn, sullen de selve ontfangen ende leveren in handen van Burgermeesteren, op privatie van haer-lieder Officie.
X.
Voorts sullen de bier-dragers, soo wanneer sy eenigh bier ofte wijn in kelders, huysen ofte andere plaetsen opgeslagen ofte ghebracht sullen hebben, om die weder by den eygenaer te verkoopen, gehouden wesen de nombre, quantiteyt ende qualiteyt van 't selve bier ofte wijn, mitsgaders wie 't selve toekomt, den Excijs-meesters te kennen gheven, op dat 't selve by hun aengeteeckent magh werden.
XI.
Ende sullen de bier-dragers in geene Herberghen daer sy bier inbrenghen, van nu voortaen eenigh bier ofte wijn mogen genieten, gelijck sy tot nu toe boven haer-lieder ordonnantie hebben genooten.
XII.
Des sulles de voorsz. bier-dragers ghenieten ende ontfangen voor haer-lieder salaris, soon hier na volgt, sonder meer, 't zy aen bier ofte gelden.
XIII.
Te weeten, van een grove tonne bier, die de burgers in-legghen, 't zy licht ofte swaer bier, vier stuyvers; van een smal-tonne drie stuyvers; van een halve tonne twee stuyvers; van een vier-en-deel buyten-bier een stuyver acht penningen; van een vier-en-deel vier guldens in-gebrouwen bier, ende daer boven mede een stuyver acht penningen; van een vier-en-deel dun ghelijck bier een stuyver; van een half vier-en-deel soo wel dun als dick, een stuyver.
XIV.
Van een tonne soet bier, die van de wal af gaet ofte verkost werd, drie stuyvers.
XV.
Van een tonne suer bier, die van de wal af gaet ofte wederom gesonden werdt, twee stuyvers.
XVI.
Van de suere bieren die gesleept worden aen de Hoornse, Medenblicker ofte andere Veeren, ofte oock tot de brandewijn-branders, Azijn-makers, ofte in andere burgers huysen, drie stuyers.
XVII.
Van halve vaten drie groot, van een vier-en-deel ende half vier-en-deel een stuyver.
XVIII.
Van de wijnen die sy brengen in burgers huysen, van een ancker twee stuyvers; een half aem drie stuyvers; een aem ses stuyvers; van een oxhooft acht stuyvers; grooter vaten naer advenant.
XIX.
Van een pijpe wijn twaelf stuyvers.
XX.
Van een aem wijn, die met de Trijs ofte anders overgeset wordt, een stuyver; van een oxhooft twee stuyvers; een brandewijns oxhooft drie stuyvers; een pijpe vier stuyvers.
XXI.
Van een tonne biers die weder verkost sal werden, uyt een schip in de kelder te slaen ofte dragen, een stuyver; ende wat gesleept wordt, van de tonne een stuyver acht penningen; ende van afslaen dat weder uytgevoert ofte verkeldert wordt, van gelijcken een stuyver; van een halve ton acht penningen, een vier-en-deel, half vier-en-deel van gelijcken acht penningen.
XXII.
Van alle bieren die met de Trijs ofte anders overgeset wordt, 't zy smalle ofte grove tonnen, omme op de Eylanden, in de Streeck, ofte om op de Schepen te gaen, twaelf penninghen; mits dat de bier-dragers de selve bieren sullen helpen oversetten: wel verstaende, wat bieren op de Reede overgeset worden, sullen de bier-dragers daer niet van genieten.
XXIII.
Van een half mom-vat vijf stuyvers; van een jopen-vat ses stuyvers.
XXIV.
Van yder grove tonne scheeps-bier te sleepen ofte dragen, twee stuyvers acht penningen; ende van een smalle ton een stuyver acht penninghen; ende wat verder gereden wordt, van de grove tonne drie stuyvers; mitsgaders van een smalle ton ofte half vat, een stuyver acht penningen.
XXV.
Van een vier-en-deel ofte half vier-en-deel scheeps, een stuyver.
XXVI.
Van yder oxhooft, 't zy wijn ofte azijn, dat ghesleept wordt, om verkost te worden by de kleyne mate, acht stuyvers.; van een half oxhooft vier stuyvers; grooter vaten naer advenant.
XXVII.
Van een oxhooft te kelderen, 't zy wijn ofte azijn, om weder verkocht te werden, dat met Paerden gearbeydt wordt vier stuyvers; ende een ame Rhijnsche wijn, gelijcke vier stuyvers; van een Tousaens oxhooft vijf stuyvers; van een brandewijns oxhooft, tusschen de veertigh ende vijftigh vier-en-deels; vijf stuyvers; van eene pijpe seven stuyvers.
XXVIII.
Ende wat sonder Paerden gearbeydt wordt, van 't oprollen van yder oxhooft drie stuyvers; van een pijpe vijf stuyvers acht penningen; grooter vater naer advenant: van een Robs vaetjen jopen-bier een stuyver. Geen wijn of azijn by oxhoofden, pijpen, toe-lasten, te arbeyden, kelderen, op af te schepen, dan in presentie van den wijn-verlater.
XXIX.
Ende wat wijnen die verkost zijn, buyten gaen, soo aen de Hoornsche, Medenblicker, ofte andere Veeren, ofte in schuyten oft schepen, van een ancker een stuyver acht penningen; van een half aem twee stuyvers; een aem vier stuyvers; een oxhooft vijf stuyvers; een pijp thien stuyvers; meerdere vaten naer advenant.
Des sullen de bier-dragers gehouden zijn sorghe te draghen, ende wel toe te sien, dat gheen scheeps-bieren, van buyten komende, over-geset worden, voor ende al eer hen-luyden de biljetten vertoont sullen zijn. Insghelijcks sullen de bier-dragers gehouden wesen, ende wel toe sien, dat sy alle ende een yeder van de brouwers, wijn-kooeers, burgers, schippers, stuerluyden, slijters, ende wien het selve soude mogen wesen, voor wie sy eenigh bier ofte wijn arbeyden, ofte versocht werden omme te arbeyden, beleeft ende gedienstelijcken bejegenen, ende dat datelijcken ten dienste te staen, sonder eenige quade ofte vuyle woorden te gebruycken, op poene, dat wie contrarie deses gedaen sal hebbn, voor d'eerste reyse naer gelegenheydt, ende voor de tweede mael met privatie van sijn officie, gestraft sal werden.

Ordonnantie tegen de Sluyckerye ende Smockelerye, Anno 1663. den 6. October.

De Heeren Burgermeesteren ende Regeerders des stadts Enchuysen, hebben tot voorkominghe van alle bedenckelijkcke Sluyckerye ende Smockelarye goet gevonden ende geordonneert, sulcks doende by desen, de navolgende Articulen.
I.
Eerstelijck, dat de bier-dragers niet sullen vermogen eenigh swaer bier in eenighe Smockel-huysen, ende in huysen alwaer kleyn bier of brandewijn by de kleine maet verkocht wordt, of soldaten woonachtigh zijn, ten ware de voorsz. bier-dragers soude moghen vertoont worden een Excijs-cedel, daer op staet het consent van de Excijs-meesters.
II.
Dat de respective brouwers binnen dese Stadt niet en sullen vermogen eenige half vier-en-deels bier uyt te geven, of af te leveren, ten zy de selve nae behoren, volghens de Stadts Keure, sullen wesen gebrandt.
III.
Sullen mede gheen half vier-en-deeltjes bier anders moghen ghewerckt ofte ingebracht worden, als alleen by de respective bier-dragers, die ghehouden sullen wesen naeuw te letten dat by yder half vier-en-deeltje pertinent een ceeltje zy, inhoudende de quantiteyt ende de qualiteyt, of de groote ende hoedanigheydt van de selve, ende sullen de voornoemde bier-dragers van een yder half vier-en-deeltje voor 't inbrengen ghenieten een stuyver.

© Robert Buzink